KAMPANIA EDUKACYJNA
ok. 400 tysięcy osób
KAMPANIA EDUKACYJNA
Kampania „Weź wątrobę do lekarza” ma podnosić świadomość społeczną w obszarze zdrowia i chorób wątroby oraz konieczności leczenia wątroby u lekarza.
ok. 400 tys.
tyle osób w Polsce choruje na przewlekłe choroby wątroby*
*„Zdrowa wątroba”, Krajowy Program Prozdrowotny, Kraków 2018
Niestety powszechne stało się samoleczenie wątroby lekami dostępnymi bez recepty oraz suplementami diety. Takie samodzielne próby „leczenia” skutkują wyciszeniem i ukryciem objawów rozwijającej się choroby i odłożeniem w czasie wizyty u lekarza. Wielu pacjentów trafia do gabinetu lekarskiego w późnym stadium choroby, gdy wątroba jest znacznie uszkodzona i wymaga bardzo poważnego leczenia, a niekiedy nawet przeszczepu.
Dlatego kluczowe jest uświadomienie, że wątrobę należy leczyć u lekarza i żadna tabletka nie zastąpi diagnostyki, badań laboratoryjnych i dopasowanego do potrzeb pacjenta leczenia. Właśnie to jest misją kampanii „Weź wątrobę do lekarza”.
– specjalista chorób zakaźnych, kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Prezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Prezydent Central European Hepatologic Collaboration. Członek zespołu doradców Komisji Zdrowia Senatu RP. Na jego dorobek naukowy składa się ponad 300 publikacji zarejestrowanych w Web of Science Core Collection.
Istnieje wiele typów wirusowych zapaleń wątroby, ale mówiąc o nich najczęściej mamy na myśli WZW typu C, wywoływane przez wirusa HCV (ang. hepatitis C virus). To właśnie przeciwko HCV nie ma szczepionki, przez co trudniej jest zapobiegać zakażeniu. Szacuje się, że obecnie w Polsce żyje około 150 tys. osób z HCV, a zdecydowana większość zakażonych, 80-90%, nie zdaje sobie z tego sprawy. Tymczasem nieleczone zakażenie HCV prowadzi do uszkodzenia, marskości, a niekiedy nawet raka wątroby. To jeden z najcięższych do wyleczenia nowotworów, który często predestynuje pacjenta do transplantacji.
Rozwinęliśmy w Polsce wzorcowy program leczenia HCV, mamy bardzo skuteczną terapię i gdy chory już do nas trafi to z dużym prawdopodobieństwem będziemy w stanie go wyleczyć. WZW typu C mogłoby stać się pierwszą w historii medycyny chorobą przewlekłą, którą można całkowicie wyleczyć u prawie wszystkich chorych. Warunkiem jest to, że pacjent dowie się o chorobie i trafi do poradni chorób zakaźnych, a więc konieczna jest diagnostyka i od lat o tę diagnostykę i badania przesiewowe walczymy. Lekarze POZ dostali potężny oręż w tej walce: od 1 lipca lekarz rodzinny może zlecić na koszt NFZ test przeciwciał anty-HCV, czyli badanie w kierunku zakażenia wirusem HCV. Każdy pacjent, który pójdzie teraz do lekarza rodzinnego powinien mieć wykonane przesiewowo badanie na HCV, bo każdy jest w grupie ryzyka. To olbrzymi krok naprzód. Pytanie czy zrobią go lekarze pierwszego kontaktu i pacjenci.
– lekarz chorób zakaźnych, hepatolog. Kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych w Lublinie. Wykłada na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Członek i Recenzent Europejskiego Towarzystwa Badań Nad Wątrobą (EASL), redaktor naczelny czasopisma naukowego Clinical and Experimental Hepatology. W czasie pandemii COVID-19 był członkiem Rady Medycznej działającej przy Prezesie Rady Ministrów. Został uhonorowany przez Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego „Za Zasługi dla Ochrony Zdrowia”.
Trudno byłoby mówić o jakimkolwiek obszarze medycyny, w tym o hepatologii, nie uwzględniając szerszego kontekstu jakim jest pandemia COVID-19. A ta w sposób szczególny dotknęła oddziały chorób zakaźnych i hepatologii, na których leczy się m.in. właśnie choroby wątroby. Na początku pandemii, a później przy jej kolejnych falach, lekarze z oddziałów chorób zakaźnych w pełni poświęcili się leczeniu pacjentów zakażonych koronawirusem, przez co inne wirusy, jak choćby HCV zeszły na drugi plan. Teraz ta tendencja się odwraca: koronawirus co prawda nie znika, a nawet staje się bardziej zaraźliwy, ale za to mniej patogenny, czyli wyrządza mniejsze szkody w organizmie. Możemy spodziewać się, że niedługo dołączy do innych znanych nam wirusów jak grypa, które nie zakłócają normalnego działania oddziałów zakaźnych. Lekarze pracujący na tych oddziałach będą mogli znowu w pełni poświęcić się leczeniu pacjentów ze wszystkimi chorobami zakaźnymi i chorobami wątroby.
COVID-19 wpływa też na wątrobę jako narząd. Powszechnie obserwuje się wzrost enzymów wątrobowych u osób, które zachorowały na COVID. Pojawiły się też pierwsze badania naukowe, które potwierdzają, że zakażenie wirusem SARS-CoV-2 może prowadzić nawet do poważnego uszkodzenia wątroby. Najczęściej dotyczy to pacjentów o ciężkim przebiegu COVID-19, zwykle dorosłych, a nie dzieci. Prawdopodobnie podstawową przyczyną wysokich wartości enzymów wątrobowych oraz uszkodzenia wątroby jest ogólnoustrojowa silna reakcja zapalna, która wiąże się z wydzielaniem cytokin prozapalnych i która towarzyszy zakażeniu wirusem. Negatywny wpływ na wątrobę mogą mieć także leki stosowane w leczeniu, które mają działanie hepatotoksyczne.
– Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Kierownik Katedry Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Członkini Polskiej Grupy Ekspertów HBV i HCV. Autorka około 400 publikacji, które w znaczącej mierze poruszają problemy hepatologii zakaźnej i dziecięcej.
Stłuszczeniowa choroba wątroby zależna od dysfunkcji metabolicznych (MAFLD) jest jedną z najczęściej występujących chorób hepatologicznych u dzieci i dorosłych, a także jednym z głównych czynników prowadzących do przewlekłej choroby wątroby. Jej częstość występowania szacuje się na poziomie około 7,6 proc. całej populacji dziecięcej. Ryzyko zachorowania na MAFLD jest wyższe u dzieci z otyłością i sięga aż 34,2 proc[1]. Szacuje się, że może dotyczyć ok. 25% dzieci i młodzieży z otyłością i nadwagą w Europie i Ameryce Południowej oraz aż ok. 40% otyłej populacji wieku rozwojowego w Azji, Ameryce Południowej i Australii[2]. Choroba uwarunkowana jest tymi samymi czynnikami ryzyka, co u osób dorosłych, czyli obciążeniami genetycznymi, stylem życia, przede wszystkim wysokokaloryczną dietą, bogatą w rafinowane węglowodany i niezdrowe tłuszcze, oraz zbyt małą aktywnością fizyczną.
Otyłość uznana została w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2016-2020 za chorobę cywilizacyjną i staje się coraz bardziej powszechnym schorzeniem, które prowadzi do poważnych komplikacji zdrowotnych. Zbyt wysoką masę ciała obserwuje się aktualnie u dużej liczby dzieci w Polsce. Na przestrzeni ostatnich 20-30 lat wskaźniki otyłości/stłuszczenia wątroby wśród dzieci wzrosły 2-3 krotnie. W latach 70. XX wieku z otyłość dotyczyła „jedynie” 10% populacji dziecięcej a aktualnie problem ten dotyczy aż 10% dzieci w wieku 1-3 lata, 30% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i 22% młodzieży do 15 roku życia[3]. W 2018 roku dzieci w Polsce zostały uznane za jedne z najszybciej tyjących w Europie[4]. Te niepokojące dane pokazują, że już teraz mamy do czynienia z epidemią otyłości i idących za nią schorzeń, w tym chorób wątroby. Modyfikacje stylu życia promujące zmiany składu ciała poprzez aktywność fizyczną, walkę z siedzącym trybem życia (ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem) i dieta pozostają podstawą terapii MAFLD u dzieci. Równie ważne jest zbadanie wątroby, ponieważ otyłość i nadwaga zwiększają ryzyko chorób tego narządu.
– lekarz chorób wewnętrznych, specjalista chorób zakaźnych, hepatolog. Zastępca kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego. Członek Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Współautorka zaleceń dotyczących postępowania z pacjentami w czasie pandemii COVID-19.
Polska od lat znajduje się w czołówce krajów, w których przyjmuje się najwięcej leków oraz suplementów diety, często bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Według raportu Narodowy Test Zdrowia Polaków[1], 58% Polaków przyjmuje suplementy diety, z czego 22% deklaruje, że robi to codziennie. Po środki na wszelakie dolegliwości najchętniej sięgają kobiety – często przyjmują suplementy diety, w tym preparaty wielowitaminowe, tabletki na poprawę kondycji włosów i paznokci czy redukcję masy ciała. Problemem jest bezrefleksyjne stosowanie suplementów diety. Często chcąc pomóc naszemu organizmowi, przyjmujemy na przykład środki na poprawę trawienia, podczas gdy tak naprawdę mu szkodzimy – albo poprzez nieprawidłowe łączenie różnych składników, które mogą wchodzić w interakcję albo z uwagi na ich nadmiar i nadmierne obciążenie wątroby lekami. To błędne koło. Tak lekkomyślne przyjmowanie leków bez recepty i suplementów może niestety prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Pamiętajmy, że przed podjęciem decyzji o suplementacji należy skontaktować się ze specjalistą. Podjęcie „leczenia” na własną rękę może skończyć się poważnymi komplikacjami. Apeluję tu w szczególności do kobiet, które miewają tendencję do częstego sięgania po tabletki, a w konsekwencji zmagają się z chorą wątrobą.
– lekarz chorób zakaźnych i chorób wątroby. Kierowniczka Katedry Chorób Zakaźnych i Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi oraz Kierowniczka Oddziału Chorób Zakaźnych i Hepatologii w WSSz im. Biegańskiego. Członkini Rady Medycznej przy Głównym Doradcy Premiera do spraw COVID-19 (10.2020-01.02.2022). Autorka i współautorka ponad 100 publikacji, które ukazały się w recenzowanych czasopismach medycznych, polskich i międzynarodowych.
– lekarz chorób zakaźnych, hepatolog. Kierownik Katedry i Oddziału Klinicznego Chorób Zakaźnych i Hepatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Prezes Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego. Członek Polskiej Grupy Ekspertów HBV, HCV, Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD oraz Grupy Ekspertów ds. raka wątroby EASL.
Hepatologia jest multidyscyplinarna. Wszelkie czynności wątroby wpływają na funkcjonowanie całego organizmu m.in. układu nerwowego, endokrynnego czy nerek oraz serca. W związku z tym na oddziały zakaźne, na których leczy się choroby wątroby, trafiają pacjenci skierowani do nas przez lekarzy bardzo różnych specjalizacji i z różnymi objawami. Ponadto, choroby wątroby mają to do siebie, że dają objawy późno, a w dodatku są one niespecyficzne, przez co łatwo pomylić je z innymi schorzeniami. Często choroby wątroby manifestują się z pozoru niezwiązanymi dolegliwościami jak na przykład bóle stawów czy obniżenie liczby płytek krwi.
Konieczna jest edukacja zdrowotna w zakresie chorób i zdrowia wątroby, poprzez bardzo proste czynności możemy ocalić tysiące istnień rocznie w Polsce. Jako Polskie Towarzystwo Hepatologiczne tę konieczność dostrzegamy i dlatego zdecydowaliśmy się objąć patronatem kampanię edukacyjną „Weź wątrobę do lekarza”. Świadomy pacjent, który zgłasza się do lekarza na wczesnym etapie choroby, tuż po zaobserwowaniu objawów, co znacznie zwiększa szanse na wyleczenie. Ponadto, mając za cel rozwój polskiej hepatologii od lat organizujemy konferencje naukowe i angażujemy się w społeczną debatę dot. chorób wątroby, poruszając takie tematy jak m.in. choroby wątroby (wirusowe zapalenia wątroby z uwzględnieniem możliwości eliminacji HBV i HCV, nowotwory wątroby, MAFLD/NAFLD, marskość wątroby i inne), nowoczesną diagnostyka laboratoryjną chorób wątroby, wpływ pandemii COVID-19 na leczenie chorób wątroby, hepatotoksyczność leków oraz suplementów diety, transplantacje wątroby i wiele innych.
– gastroenterolog, hepatolog i specjalista chorób wewnętrznych. Kierownik Zakładu Endoskopii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, adiunkt Kliniki Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w leczeniu i diagnostyce chorób wątroby, w tym współistniejących z zaburzeniami metabolicznymi. Wykonuje diagnostyczne badania endoskopowe oraz liczne procedury związane z diagnostyką i leczeniem dróg żółciowych i trzustkowych oraz powikłań marskości wątroby. Wiodącym tematem badań naukowych jest związek pomiędzy przewlekłymi choroby wątroby a otyłością i insulinoopornościa oraz znaczenie hormonów produkowanych przez tkankę tłuszczową, wątrobę oraz mięśnie w rozwoju i progresji przewlekłych chorób wątroby, marskości i raka wątrobowokomórkowego. Dodatkowo zajmuje się chorobami wątroby u skrajnie otyłych i wpływem chirurgicznego leczenia otyłości na funkcje wątroby i metabolizm tkanki tłuszczowej. Prowadzi także badania na modelach komórkowych i zwierzęcych, określające wpływ stresu oksydacyjnego, lipotoksyczności, stresu siateczki endoplazmatycznej, apoptozy i angiogenezy na funkcję komórek wątrobowych, progresję przewlekłych chorób wątroby oraz ryzyko karcynogenezy. W 2015 roku otrzymał certyfikat hepatologa wydany przez Polskie Towarzystwo Hepatologiczne. Od 2016 roku jest członkiem zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego. Jest autorem lub współautorem ponad 180 artykułów naukowych publikowanych w recenzowanych czasopismach krajowych i zagranicznych o łącznym współczynniku oddziaływania (IF) ok. 230 pkt, punktacji ministerialnej ok. 5000 punktów, cytowanych ok. 2500 razy, z indeksem Hirscha 25.
Przewlekłe choroby wątroby stanowią coraz większy problem zdrowotny i społeczny. Zmiana stylu życia, nadmierna ilość kalorii oraz brak aktywności fizycznej wiążą się z epidemią otyłości i cukrzycy, które związane są z zaburzeniami metabolicznymi. Odzwierciedleniem tych zaburzeń jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (nonalcoholic fatty liver disease, NAFLD). Bez wątpienia ciągle ogromnym problemem jest nadużywanie alkoholu. Czynniki te nierzadko współistnieją. Nakładanie się tych czynników ryzyka, często przy dodatkowej predyspozycji genetycznej prowadzi do rozwoju przewlekłej choroby wątroby związanej z zaburzeniami metabolicznymi (metabolic associated fatty liver diseae, MAFLD).
Alkohol i zaburzenia metaboliczne stanowią również czynniki ryzyka rozwoju zapalenia trzustki, zarówno ostrego jak i przewlekłego. Współistnienie chorób wątroby i trzustki ma niekorzystne znaczenie rokownicze.
Wątroba to jeden z największych narządów w organizmie człowieka, wykazujący bardzo liczne funkcje w tym metaboliczne, immunologiczne, endokrynne, detoksykacyjne, magazynujące i syntetyczne (produkcja wielu substancji, w tym białek). Rozwój NAFLD/MAFLD wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów, nie tylko raka wątrobowokomórkowego, ale także raka jelita grubego i raka piersi. Wykazano, że współistnienie NAFLD oddziałuje niekorzystnie na przebieg i leczenie innych nowotworów. Uszkodzenie wątroby, związane z ubytkiem czynnych komórek wątroby (hepatocytów) wpływa niekorzystnie na metabolizm wielu leków, przez co może nasilać ich niekorzystne działanie na inne narządy i utrudniać odpowiednie leczenie innych chorób, w tym chorób nowotworowych.
– wirusolog, hepatolog. Kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii UMed, ordynator Oddziału Zakaźnego Szpitala na Koszarowej we Wrocławiu, krajowy ekspert od pandemii i koronawirusa. Członek Rady Medycznej przy Ministerstwie Zdrowia. Najbardziej wpływowa osoba w Polskiej medycynie według Listy Stu 2020 i 2021 r, oraz Lider roku w 2020 roku w dziedzinie ochrona zdrowia-zdrowie publiczne.
Wątroba jest jednym z najważniejszych organów w ludzkim organizmie i dlatego trzeba poświęcić jej więcej miejsca w polskiej debacie medycznej. Koniecznie musimy uświadomić ludziom jak ważna jest wątroba, jakie są choroby wątroby, czynniki ryzyka oraz może co najważniejsze – że wątrobę należy leczyć u lekarza, a nie samodzielnie lekami bez recepty czy suplementami diety, które z każdej strony atakują nas reklamami. Mamy obecnie bardzo niekorzystny układ czynników środowiskowych, które mogą przyczyniać się do rozwoju chorób wątroby: epidemia nadwagi i otyłości wśród dzieci i dorosłych, nadużywanie alkoholu, samoleczenie ziołami i suplementami, bardzo duża zawartość tłuszczów i cukrów w diecie, brak ruchu. W takich warunkach rozwój choroby wątroby to kwestia czasu.
Warto zwrócić uwagę na to, że wątroba jest nieunerwiona, co oznacza, że nie boli (jest otoczona torebką, której naciągniecie przez znacznie powiększoną wątrobę może powodować ból). Chorująca wątroba często daje niecharakterystyczne objawy, jak pogorszenie ogólnego stanu zdrowia, przewlekłe zmęczenie czy zaburzenia metaboliczne, które można łatwo przypisać innym schorzeniom. Potrzeba czujnego i doświadczonego lekarza, którzy zleci badania i zdiagnozuje chorobę. Ale najpierw pacjent musi do tego lekarza pójść. Chorzy często zgłaszają się do nas, dopiero kiedy choroba wątroby trwa już dobrych kilka lat i jest w zaawansowanej postaci. Do czasu, gdy nie pojawiły się u nich poważne dolegliwości, nie wykonywali zwykle żadnych badań, choćby kontrolnych i nie odwiedzali lekarza. Tyle że objawy często oznaczają już trwałe i ciężkie uszkodzenie wątroby. Leczenie jest wtedy znacznie trudniejsze, a szanse na wyzdrowienie mniejsze.
– specjalista w dziedzinie chirurgii, hepatologii oraz transplantologii klinicznej. Kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego WNoZ WUM. Dwukrotny prezes Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego. Członek Grupy Polskich Ekspertów HCV, Grupy Polskich Ekspertów HBV, Grupy Polskich Ekspertów NAFLD. Były członek zespołu, który dokonał pierwszej w Polsce udanej transplantacji wątroby. Autor i współautor ponad 220 publikacji naukowych.
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C lub B, rak wątrobokomórkowy nimi spowodowany czy poalkoholowa marskość wątroby to najczęstsze wskazania do transplantacji wątroby i często jedyna szansa na powrót do zdrowia dla pacjentów dotkniętych którąś z tych chorób. Transplantacja to jednak ostateczność. Żeby jej uniknąć, kluczową rolę pełni leczenie, najlepiej na wczesnym etapie choroby, zanim dojdzie do poważnych uszkodzeń i marskości wątroby. Dotychczas brakowało systemu finansowania badań wątroby, a także świadomości społecznej, że takie badania warto wykonywać, oczywiście pod opieką lekarza, który odpowiednio pokieruje całym procesem diagnostycznym. Warto wspomnieć, że spory odsetek chorych np. na WZW B czy C nawet nie zdaje sobie z tego sprawy!
Byłem częścią zespołu, który w 1994 roku dokonał pierwszego, udanego przeszczepienia wątroby w Polsce, ale tak i wtedy, jak i dziś chciałbym tych przeszczepień wykonywać jak najmniej. Uważam, że przy odpowiedniej diagnostyce i wdrożonym leczeniu jesteśmy w stanie zatrzymać proces chorobowy na tyle, aby do takiej konieczności nie doszło. Dlatego pierwszym krokiem w profilaktyce chorób wątroby powinna być wizyta kontrolna u lekarza.
Kampania „Weź wątrobę do lekarza” została objęta patronatem Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego, a jej organizatorem jest firma Bausch Health Poland.
